19/05/2017

CỬA VẠN - LÀNG CHÀI CỔ ĐẸP NHẤT THẾ GIỚI

Nằm giữa vịnh Hạ Long và vịnh Lan Hạ, kéo dài từ vụng Tùng Sâu đến đảo Hang Trai cách cầu cảng Bãi Cháy cũ chừng 20km về phía Nam trong vùng lõi di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, Cửa Vạn là một làng chài cổ với những ngôi nhà bè nổi trên mặt nước, có bề dày văn hóa từ rất lâu đời mang đậm dấu ấn của những cư dân biển…

LÀNG CHÀI CỬA VẠN NGÀY ẤY…

Nguyên làng chài Cửa Vạn có nguồn gốc từ hai làng chài cổ là Giang Võng và Trúc Võng, nằm giữa một vụng biển lặng sóng rất lý tưởng cho các loại tàu neo đậu, bao quanh là những núi đá vôi có tên Vạ Giá - Cửa Vạn. Tại đây không biết từ bao giờ đã hình thành điểm quần cư lớn nhất trên vịnh Hạ Long, tạo nên làng chài Cửa Vạn với gần 200 hộ gồm trên 750 người, sinh sống chủ yếu bằng nghề chài lưới, nuôi thủy sản… Theo các bậc cao niên, cư dân làng chài Cửa Vạn có gốc gác Quảng Yên (Quảng Ninh).

Làng chài Cửa Vạn năm 1995 – Ảnh: nguồn Khoahocphattrien.vn

Trước năm 2014, cư dân làng chài Cửa Vạn sống tập trung trên các nhà bè được neo đậu men theo rìa các đảo đá vôi, kết nối kèo cột vào nhau tạo thế liên hoàn nhằm đối phó với giông bão, phía trước mỗi nhà bè là chỗ neo đậu những chiếc thuyền hay mủng tre đơn sơ làm phương tiện đi lại của các cư dân… Tuy không sẵn nhiều tiện nghi như trên đất liền nhưng những cư dân làng chài Cửa Vạn vẫn biết sắp xếp “căn hộ” của mình cách ngăn nắp và sạch sẽ, nhiều hộ khá giả còn lợp cả mái giả ngói, trang bị bàn ghế, các phương tiện truyền thông như radio, TV…

Cư dân “nhí” làng chài Cửa Vạn – Ảnh: nguồn tuoitre.vn

Như hầu hết cư dân làng bè trên vịnh Hạ Long, mọi sinh hoạt gắn với đời sống của cư dân Cửa Vạn đều diễn ra ở trên thuyền hay bè… Chính cảnh sống lênh đênh và thiếu thốn những tiện nghi vật chất đó đã sản sinh ra những con người giản dị, chân chất. Cư dân Cửa Vạn cũng rất mực hiếu khách, điều này dễ dàng nhận thấy ở những đứa trẻ nhỏ nhắn, da đen nhẻm nhưng lúc nào cũng sẵn nụ cười tươi tắn, hồn nhiên. Các hoạt động văn hóa truyền thống của các cư dân làng chài cũng là những mối dây ràng buộc tạo nên tình làng nghĩa xóm gần gũi, thân thương…

Cảnh rước dâu ở làng chài – Ảnh: nguồn vietnamplus.vn

Làng chài Cửa Vạn thật vui vào những dịp đám cưới. Tuy không có thiệp hồng nhưng ngày cưới vẫn thực sự là ngày hội của cả làng và ai cũng đến góp sức, chung vui. Cả chục chiếc thuyền được kết hoa, trai gái trên thuyền đan tay nhau, chèo thành từng hàng giữa điệp trùng đảo đá để rước dâu. Đây là dịp trẻ con được thoải mái ăn uống, chạy nhảy trên các bè được nối vào nhau, khi mà người lớn đang sôi nổi hát giao duyên, hò đối, hát chèo đường… tạo nên không khí náo nhiệt cả một vùng.

Rước thần trong lễ hội truyền thống – Ảnh: nguồn cinet.vn

Không chỉ là nơi trú ngụ của cư dân Cửa Vạn, Cửa Vạn còn là trung tâm văn hóa của tất cả các làng chài khác trên vịnh Hạ Long và Bái Tử Long. Hàng năm cứ đến dịp rằm Trung Thu, hầu hết cư dân trên vịnh lại tập trung về Cửa Vạn dự ngày hội làng, vui chơi và ca hát cùng nhau với các màn hát giao duyên, hát ghẹo, hát chèo đường, hò đối... của các đôi nam nữ. Sân khấu là những con thuyền được kết lại trên biển và mọi người hào hứng vui chơi đến tận sáng hôm sau…

Ngư dân làng chài hát giao duyên – Ảnh: nguồn cinet.vn

Tại làng chài Cửa Vạn có Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn, nơi tổ chức các sinh hoạt truyền thống, trưng bày và giới thiệu hàng trăm hiện vật khảo cổ trong đó có những dụng cụ, phương tiện đánh bắt hải sản của người Việt cổ, nhiều hình ảnh, phim tư liệu, các ấn phẩm về các hoạt động văn hóa dân gian, đời sống của những cư dân làng chài sinh sống trên vịnh Hạ Long từ xưa cho đến nay…

Bên trong Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn – Ảnh: nguồn vnweblogs.com

Với tiêu chí sự cổ kính, vẻ duyên dáng và lưu giữ được nét văn hóa truyền thống đặc trưng, năm 2012 website tư vấn du lịch Journeyetc.com đã bình chọn làng chài Cửa Vạn vào top những ngôi làng xinh đẹp đáng để du khách thưởng ngoạn một lần trong đời. Cũng với cách đánh giá tương tự, năm 2014 website tư vấn về du lịch Travel+Leisure cũng đã công bố danh sách 16 điểm đến ven biển đẹp nhất thế giới, trong đó làng chài Cửa Vạn được vinh dự là đại diện duy nhất của châu Á. Trong chừng mươi năm trở lại đây, làng chài nằm giữa không gian sơn thủy hữu tình với những con người chân chất thấm đẫm phong vị biển đã nổi lên là một điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch Việt Nam cũng như thế giới, thu hút hơn 1 triệu lượt khách tham quan mỗi năm.

 Du khách tham quan làng chài Cửa Vạn – Ảnh: nguồn baoquangninh.com.vn

CÒN CHĂNG LÀNG CHÀI CỔ ĐẸP NHẤT THẾ GIỚI ?

Theo nghiên cứu của các nhà khảo cổ, làng chài Cửa Vạn ẩn chứa một kho tàng lịch sử phong phú, những bí mật của một nền văn hóa đặc sắc mang đậm dấu ấn của cư dân biển thời tiền sử. Những khai quật khảo cổ tại một số hang động gần làng chài trong thời gian qua đã phần nào vén màn những bí ẩn đó, cụ thể như ở hang Tiên Ông…

Làng chài Cửa Vạn ngày ấy – Ảnh: nguồn mytour.vn

Năm 2014 đã đặt một dấu mốc quan trọng trong đời sống của cư dân làng chài. Với lý do an toàn và vệ sinh môi trường di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã quyết định di dời các làng chài trên vịnh Hạ Long và Bái Tử Long lên định cư trên bờ tại khu tái định cư Hà Phong thuộc phường Hùng Thắng (thành phố Hạ Long). Chấp hành chủ trương của tỉnh nhưng cũng nhằm bảo vệ làng chài cổ nhất thế giới phục vụ phát triển du lịch, Ủy ban Nhân dân thành phố Hạ Long đã quyết định duy trì làng chài Cửa Vạn với 12 nhà bè bao gồm lớp học, Trung tâm văn hóa và một số nhà bè còn mới, đủ tiêu chuẩn của ngư dân.

Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn – Ảnh: nguồn vietnamtoutism.gov.vn

Trên nguyên tắc, việc di dời hàng trăm hộ dân ở các làng chài trên vịnh Hạ Long lên khu tái định cư là một chủ trương đúng đắn, hạn chế tác động tiêu cực đến vịnh Hạ Long và góp phần bảo vệ môi trường, cảnh quan di sản thiên nhiên thế giới, đồng thời cũng giúp người dân và con em họ có cuộc sống ổn định, có điều kiện học hành và được chăm sóc sức khỏe tốt hơn… Điều không bình thường là với cuộc đại di dân năm 2014, đã để lại cho vịnh Hạ Long những làng chài vốn được giới du lịch ngợi ca là một trong những điểm đến ven biển đẹp nhất thế giới, bị biến dạng thành những ngôi nhà cửa đóng then cài cùng các di tích sót lại nhếch nhác, khiến du khách đến đây không khỏi chạnh lòng xót xa… (!)

Làng chài Cửa Vạn hấp dẫn khách du lịch – Ảnh: nguồn bonvoyagevietnam.com

Trong nỗ lực khôi phục phần nào hồn của những làng chài cổ trên vịnh Hạ Long và Bái Tử Long cùng những sản phẩm du lịch cộng đồng độc đáo trong lòng di sản, tỉnh Quảng Ninh đã chấp thuận một hợp phần của Dự án “Liên minh Hạ Long - Cát Bà” do AUSAID tài trợ, thí điểm thực hiện mô hình nuôi trồng thủy sản tại làng chài Vung Viêng thông qua hoạt động sản xuất. Hợp tác xã Du lịch làng chài Hạ Long cũng đề xuất phương án phục dựng làng chài cổ: “Mỗi làng chỉ để khoảng 20 nóc nhà, với 2 - 3 ngư dân trẻ mỗi nhà, vừa chèo đò đưa khách tham quan, vừa nuôi thủy sản như một sinh kế, đồng thời cũng là điểm tham quan của khách du lịch. Sau giờ hành chính, các gia đình phải vào bờ, cùng lắm chỉ để lại một người trông coi”…

Làng chài Vung Viêng ngày nay – Ảnh: nguồn halongwave.com

Để làng chài Cửa Vạn nói riêng và các làng chài trên vịnh Hạ Long nói chung không chỉ còn là những hình tượng trong ký ức, rất cần sự bắt tay vào cuộc của chính quyền địa phương cùng các tổ chức xã hội. Việc bảo tồn và phát triển tiềm năng du lịch của các làng chài cổ - nơi lưu giữ những nét văn hóa địa phương tồn tại từ lâu đời là một nhu cầu thực tế và không thiếu phần cấp bách (!). Những dự án trên khi được thực hiện cách hợp lý, sẽ giúp cư dân làng chài mở lại nghề nuôi trồng thủy sản quy mô nhỏ và bền vững, đồng thời cũng góp phần tạo nguồn thu nhập ổn định cho ngư dân thông qua phát triển du lịch cộng đồng…

● ● ●

Du khách đến với di sản thế giới vịnh Hạ Long, ngoài việc tham quan các tuyệt tác kiến tạo của tự nhiên giới, còn muốn tìm hiểu đời sống văn hóa của cư dân địa phương, nhất là những ngư dân sống cả đời gắn bó với biển…

Làng chài Cửa Vạn ngày nay – Ảnh: nguồn halongtourism.com.vn

Tham quan làng chài với phương tiện là các loại đò gỗ, mủng gỗ mang nét đặc trưng địa phương, lại do chính ngư dân làng chài làm hướng dẫn, chưa kể sau khi tham quan, du khách còn có thể nghỉ đêm ngay tại các gia đình ngư dân, được tham gia những chuyến câu đêm hay thưởng thức những điệu hát, câu hò biển giao duyên mang đậm hương vị biển…, sẽ là những kỷ niệm thú vị và khó quên đối với những ai có dịp tiếp cận điểm đến ven biển đẹp nhất thế giới, nơi có những ngôi làng xinh đẹp đáng để du khách thưởng ngoạn một lần trong đời…

Mai Kim Thành (Tổng hợp)