26/01/2017

XOÀI YÊN CHÂU & CHỨNG NHẬN CHỈ DẪN ĐỊA LÝ

Yên Châu là một huyện nằm dọc trục quốc lộ 6 về phía Đông Nam tỉnh Sơn La, cách thành phố Sơn La 64km; Bắc giáp huyện Bắc Yên, Tây giáp huyện Mai Sơn, Đông giáp huyện Mộc Châu và Nam giáp nước bạn Lào. Yên Châu được thiên nhiên ban tặng một loại xoài đặc biệt, tuy không lớn và đẹp như xoài cát Hòa Lộc ở Tiền Giang (miền Tây Nam bộ) nhưng vẫn thơm ngon nức tiếng gần xa và đến nay đã đường hoàng có chứng nhận chỉ dẫn địa lý…

GIỐNG XOÀI NỔI TIẾNG TRÊN VÙNG CAO TÂY BẮC

Xoài là cây trồng bản địa, có từ lâu đời gắn với truyền thống văn hóa phát triển nghề làm vườn của các dân tộc ở Yên Châu. Loại cây ăn quả này có vai trò quan trọng trong cơ cấu cây trồng ở vườn đồi đem lại nguồn thu đáng kể cho kinh tế địa phương và góp phần xóa đói, giảm nghèo thiết thực cho nhiều hộ gia đình ở khu vực lòng chảo huyện Yên Châu.

Cây xoài Tròn Yên Châu – Ảnh: Hoàng Trang (nguồn yenchau.sonla.gov.vn)

Trên địa bàn huyện Yên Châu hiện có nhiều giống xoài như Muồng mút, Muồng ngu, Mắc trai, Muồng sáy thường mọc tự nhiên thành rừng và cho nhiều hương vị đậm đà khác nhau, bên cạnh đó còn nổi bật hai giống xoài Tròn (Muồng kẻo) và xoài Hôi (Muồng khăm) do bà con trồng, không chỉ đem lại lợi ích về mặt kinh tế mà riêng xoài Tròn đã làm nên tên tuổi “xoài Yên Châu”…

Quả xoài Tròn Yên Châu – Ảnh: nguồn topplus.vn

Tuy xoài Tròn quả nhỏ hơn xoài Hôi nhưng nhờ có hạt vừa phải, thịt mềm, vị ngọt đậm, mùi thơm lâu và có thể giữ được tới cả tháng nên được bà con Yên Châu ưa chuộng và chọn trồng nhiều. Đúng như tên gọi, xoài Tròn có hình dạng tương đối tròn, quả không lớn lắm, trọng lượng từ 126,78g – 200,61g, chiều dài từ 7,08 – 8,82cm, đường kính từ 6,04 – 6,77cm, bề dày từ 5,38 – 6,06 cm, trọng lượng hạt từ 25,14 – 33,03g. Loại xoài này có nhựa mầu trắng trong, khi còn non vỏ mầu xanh nhạt, thịt mầu xanh trắng, đến khi chín vỏ chuyển màu xanh bạc ngà, có các đốm nâu, đen lấm tấm, thịt xoài mềm và có màu vàng cam, vị ngọt đậm và hương thơm đặc trưng, tỷ lệ phần ăn được từ 79,46 – 84,27%. 

Quả và thịt xoài tròn Yên Châu – Ảnh: nguồn baohothuonghieu.com

Không mang vẻ mĩ miều bắt mắt như xoài Cát Hòa Lộc cả về kích thước lẫn hình thể, xoài Tròn Yên Châu chỉ khiêm tốn chinh phục thực khách nhờ mùi thơm đặc trưng khó lẫn với bất kỳ loại xoài nào trên lảnh thổ Việt Nam, đặc biệt những quả xoài được trồng ở một số xã dọc theo suối Vạt như Sặp Vạt, Chiềng Pằn, Viêng Lán trên vùng gò đồi có địa hình thấp đến trung bình với độ cao từ 250 – 450m, nhờ điều kiện thổ nhưỡng cùng các yếu tố tự nhiên đã rất ngon và chất lượng…  

Xoài Yên Châu được khách hàng ưa chuộng – Ảnh: nguồn giadinh.vcmedia.vn

Theo Hội Trồng và Tiêu thụ xoài Yên Châu, tổng diện tích xoài trên địa bàn huyện hơn 600 ha, tập trung chủ yếu ở các xã Lóng Phiêng, Tú Nang, Chiềng Hặc với sản lượng bình quân trên 500 tấn quả/năm, riêng xoài Tròn được trồng nhiều ở các xã dọc quốc lộ 6 và dọc theo hệ thống suối Vạt, suối Sập, suối Nậm Pàn, suối Mơ Tươi như Chiềng Pằn, Viêng Lán, Sặp Vạt với tổng diện tích trên 200ha, hàng năm cho sản lượng trên 150 tấn…  

CHỈ DẪN ĐỊA LÝ XOÀI TRÒN YÊN CHÂU

Xoài tròn Yên Châu với các chỉ tiêu chất lượng như hàm lượng chất rắn hòa tan từ 16,55 đến 18,26 độ Brix, hàm lượng đường tổng hợp từ 12,35 đến 16,08%, hàm lượng axit từ 0,16 đến 0,44%, hàm lượng nước từ 79,60 đến 82,33%, hàm lượng Vitamin C từ 22,81 đến 35,53 mg/100g…, đã trở thành giống xoài bản địa duy nhất của miền Bắc Việt Nam được liệt kê trong danh mục cần giữ gìn và phát triển của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO). Ngày 15-12-2005, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã đưa xoài Tròn Yên Châu vào danh mục nguồn gien cây trồng qúy hiếm cần bảo tồn và phát triển theo quyết định số 79/2005/QĐ-BNN.

Xoài Yên Châu đã có thương hiệu – Ảnh: nguồn 4.bp.blogspot.com

Huyện Yên Châu đã xác định xoài là cây trồng mũi nhọn của huyện với gần 95% số hộ trong huyện tham gia trồng xoài. Trong nỗ lực nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ quyền lợi cho người sản xuất, góp phần giữ gìn và phát triển giống xoài đặc sản của địa phương, Cục Sở hữu trí tuệ đã ban hành Quyết định số 2958/QĐ-SHTT ngày 30-11-2012 về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00034 cho sản phẩm xoài Tròn Yên Châu, do Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La là cơ quan quản lý chỉ dẫn địa lý. Đây là chỉ dẫn địa lý thứ 31 của cả nước được cấp và là loại xoài thứ hai sau xoài cát Hòa Lộc (tỉnh Tiền Giang) có chỉ dẫn địa lý.

Lễ ra mắt thương hiệu xoài Yên Châu – Ảnh: nguồn socongthuong.sonla.gov.vn

Theo chỉ dẫn về địa lý này, xoài không trồng tại các xã Sặp Vạt, Chiềng Pằn, Viêng Lán thuộc huyện Yên Châu (tỉnh Sơn La) và không đáp ứng tiêu chuẩn thì không được lấy tên Yên Châu để tránh gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng. Ngày 15-6-2016, Ủy ban Nhân dân huyện Yên Châu đã tổ chức lễ ra mắt thương hiệu và trao chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý Xoài Yên Châu. Tại buổi Lễ, Sở Khoa học và Công nghệ Sơn La, Cục Sở hữu trí tuệ đã trao quyết định công nhận chỉ dẫn địa lý và bộ nhận diện xoài Yên Châu cho Hội Trồng và Tiêu thụ xoài Yên Châu.

Xoài Yên Châu và chỉ dẫn địa lý – Ảnh: Hoàng Trang (nguồn yenchau.sonla.gov.vn)

Với chứng nhận chỉ dẫn địa lý, xoài Tròn Yên Châu đã nghiễm nhiên có một vị trí tương xứng trên bản đồ cây trồng và cây ăn quả Việt Nam. Tuy nhiên, để duy trì và mở rộng diện tích cây trồng đặc sản bản địa này của Yên Châu thành một vùng sản xuất hàng hóa tập trung có sản lượng lớn, đưa lại hiệu quả kinh tế cao lại đang là vấn đề cần quan tâm bởi đa phần người dân vẫn trồng theo phương thức quảng canh, hầu như không có đầu tư chăm sóc, hoặc nếu có cũng không đáng kể, chưa kể xoài Yên Châu đang có hiện tượng suy giảm năng suất, chất lượng và thoái hóa giống…

Thương lái gom mua xoài Yên Châu – Ảnh: Phương Lan (nguồn baocongthuong.com.vn)

Để xoài Tròn Yên Châu phát triển hợp lý, thiển nghĩ về lâu dài các cơ quan quản lý nhà nước đặc biệt là Sở Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn tỉnh Sơn La cần tiếp tục có những cơ chế hỗ trợ để nông dân phát triển loại cây trồng này, bên cạnh đó cũng cần thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn nâng cao kỹ năng ứng dụng khoa học kỹ thuật trong chăm bón, bảo vệ, nâng cao năng suất cây trồng; kỹ năng liên kết tổ, nhóm trong sản xuất góp phần tạo vùng trồng cây tập trung và nâng cao hiệu quả kinh tế…

● ● ●

Xoài Tròn Yên Châu được thu hoạch vào khoảng tháng 5, tháng 6 hàng năm. Vào mùa này, từ đỉnh đèo Chiềng Đông xuôi theo quốc lộ 6 khoảng 35km thuộc địa bàn huyện Yên Châu, du khách sẽ được mục kích một cảnh tượng vui mắt với những thùng xoài xanh hoặc chín được bà con dân tộc bày bán dọc hai bên đường. Giá xoài giao động khoảng 15.000 – 17.000 đồng/kg, riêng xoài Tròn giá cao hơn nhưng cũng chỉ khoảng 20.000 – 25.000 đồng/kg.

Có dịp đến Yên Châu vào mùa thu hoạch xoài, du khách nhớ đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức một loại xoài địa phương, tuy không bắt mắt nhưng chất lượng thì không chê vào đâu được, đã trở thành niềm tự hào của vùng đất Yên Châu…

Mai Kim Thành (Tổng hợp)